Các yếu tố nhân văn trong quyết định đầu tư thường bị bỏ qua, nhưng thực tế chúng có ảnh hưởng sâu sắc đến hành vi của chúng ta. Con người bẩm sinh có cảm giác ghét bỏ mạnh mẽ đối với tổn thất, nỗi đau do tổn thất với số lượng tương tự vượt xa niềm vui từ lợi nhuận tương đương. Xu hướng tâm lý này có thể khiến nhà đầu tư khi đối diện với tổn thất biến động, có xu hướng tự dối mình, cho rằng "không bán thì không tính là lỗ thực sự"; trong khi khi đối mặt với lợi nhuận biến động, họ lại vội vàng "khóa lợi nhuận" để đảm bảo lợi nhuận.

Nguồn gốc của hiện tượng này nằm ở chỗ, quá trình ra quyết định của phần lớn mọi người thường bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi cảm xúc thay vì lý trí. Giống như việc biết rằng nước ngọt có ga không tốt cho sức khỏe nhưng vẫn uống, mọi người thường chọn những lựa chọn mang lại cảm giác vui vẻ ngay lập tức, thay vì lựa chọn phù hợp nhất với lợi ích lâu dài.

Trong lĩnh vực đầu tư, quyết định dựa trên cảm xúc này thể hiện rõ ràng hơn bao giờ hết:

1. Khi đối mặt với thua lỗ trên sổ sách, một số nhà đầu tư chọn cách tránh né, như thể không nhìn thì có thể giảm bớt gánh nặng tâm lý.
2. Một số người sẽ liên tục thực hiện việc bổ sung, cố gắng giảm chi phí trung bình để giảm bớt áp lực tâm lý.
3. Một số nhà đầu tư cố chấp tin rằng chỉ cần không bán ra thì không coi là thua lỗ thực sự, từ đó từ chối cắt lỗ.
4. Cũng có người chọn cách cắt lỗ trực tiếp, mặc dù đau đớn, nhưng có thể nhanh chóng thoát khỏi sự phiền toái của cảm xúc tiêu cực.
5. Trong trạng thái có lãi, nhà đầu tư thường quá nóng lòng để khóa lợi nhuận, sợ mất đi những khoản lợi nhuận đã có.

Hiểu những xu hướng tâm lý này là rất quan trọng để nâng cao chất lượng quyết định đầu tư. Chúng ta cần nhận thức rằng, mặc dù cảm xúc là một phần quan trọng của bản chất con người, nhưng việc quá phụ thuộc vào cảm xúc trong quyết định đầu tư có thể dẫn đến hành vi phi lý.

Để vượt qua những xu hướng này, các nhà đầu tư có thể thử các phương pháp sau:

1. Xây dựng chiến lược đầu tư rõ ràng và kế hoạch chốt lời cắt lỗ, và thực hiện một cách nghiêm ngặt.
2. Phát triển khả năng phân tích lý trí, không để cảm xúc bị ảnh hưởng bởi biến động thị trường ngắn hạn.
3. Định kỳ xem xét và đánh giá quyết định đầu tư, học hỏi từ những sai lầm.
4. Giữ một danh mục đầu tư đa dạng, phân tán rủi ro.
5. Kiểm soát quy mô đầu tư một cách hợp lý, tránh đưa ra quyết định phi lý do áp lực quá mức.

Bằng cách hiểu và quản lý hợp lý những yếu tố nhân văn này, nhà đầu tư có thể kiểm soát hành vi của mình tốt hơn, tăng cường xác suất thành công trong đầu tư dài hạn. Hãy nhớ rằng, đầu tư thành công không chỉ cần kiến thức chuyên môn mà còn cần nhận thức sâu sắc về tâm lý bản thân và quản lý hiệu quả.